Η ΔΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΙΟΤΙΚΩΝ
Σήμερα, οι επιστήμονες και οι γιατροί επισημαίνουν τα μεταβιοτικά ως έναν από τους πιο σύγχρονους, αποτελεσματικούς και ασφαλείς τρόπους για την πρόληψη και αποκατάσταση τoυ εντερικού μικροβιώματος, καθώς και για τη διόρθωση της εντερικής δυσβίωσης.
Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία στους επιστημονικούς κύκλους ότι επέρχεται η δύση της εποχής των προβιοτικών, όσον αφορά τη χρήση τους στη μικροβιοτική θεραπεία για την πρόληψη του εντερικού μικροβιώματος και τη διόρθωση της εντερικής δυσβίωσης. Το ίδιο ισχύει και για τα πρεβιοτικά, όταν χρησιμοποιούνται για τη διόρθωση της εντερικής δυσβίωσης.
Ατομικότητα του ανθρώπινου μικροβιώματος
Σχεδόν 50 χρόνια χρειάστηκαν μετά την “προβιοτική επανάσταση” για να αναπτυχθούν σύγχρονες τεχνολογίες όπως η αλληλούχιση, για να βοηθήσουν την επιστημονική και ιατρική κοινότητα να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το ανθρώπινο μικροβίωμα είναι αυστηρά ατομικό και μοναδικό για κάθε άτομο, όπως τα δακτυλικά αποτυπώματα. Καθένας από εμάς έχει τη δική του, ανεπτυγμένη στο χρόνο, σύνθεση μικροοργανισμών, που μπορούμε να την ονομάσουμε “μικροβιακή ταυτότητα”.
Στην πρώιμη παιδική ηλικία, έως την ηλικία των 3 ετών, σχηματίζεται το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα στον εντερικό σωλήνα, μαζί με τους μικροοργανισμούς που τον κατοικούν. Το ανοσοποιητικό σύστημα θυμάται εκείνους τους μικροοργανισμούς που ζουν στο σώμα από τα γονιδιώματά τους (μοναδικές ατομικές κληρονομικές δομές κυττάρων), σαν με ειδικό “γραμμωτό κώδικα”. Και μετά – τέλος! Το πρόγραμμα εκπαίδευσης έχει ολοκληρωθεί, έχουν δημιουργηθεί τα σωστά αντισώματα. Από εδώ και πέρα κάθε άγνωστο στέλεχος με αγνώστου ταυτότητας γονιδίωμα που εισέρχεται στον οργανισμό αξιολογείται αυτόματα από το ανοσοποιητικό σύστημα ως ξένο και ολόκληρος ο οργανισμός μας, με όλους τους μηχανισμούς του, ξεκινάει τον αγώνα εναντίον του.
Ακριβώς η ανακάλυψη ότι, το ανθρώπινο μικροβίωμα είναι αυστηρά ατομικό και μοναδικό, είναι που εγκαινίασε το τέλος της εποχής των προβιοτικών.
Προβιοτικά – Μειονεκτήματα
Κατά τη λήψη προβιοτικών, τα προβιοτικά στελέχη που περιέχονται σε αυτά είναι επίσης “ξένα” για τον οργανισμό που τα δέχεται και αρχίζει να τα παλεύει με όλους τους μηχανισμούς του. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει φυσιολογική καταστολή της ανάπτυξής τους, αποβολή και φυσική απομάκρυνση από τον οργανισμό μέσα σε 1-2 ημέρες. Για τη σύντομη παραμονή τους, καθώς και σε συνθήκες συνεχούς αγώνα με το τοπικό ανοσοποιητικό σύστημα και τα δικά τους βακτήρια, τα προβιοτικά στελέχη δεν μπορούν να παράγουν επαρκή ποσότητα ενζύμων και πολλών άλλων διαφορετικών χρήσιμων βιολογικών ουσιών απαραίτητων για την ευημερία του εντερικού μικροβιώματος και του μακροοργανισμού στο σύνολό του.
Πρεβιοτικά – Μειονεκτήματα
Για τα πρεβιοτικά, τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Με ένα φυσιολογικό (μη διαταραγμένο) μικροβίωμα, η προληπτική χρήση τους έχει νόημα, καθώς παρέχεται ένα απαραίτητο θρεπτικό περιβάλλον για την ανάπτυξη των δικών τους βακτηρίων. Ωστόσο, με ένα δυσβιοτικό (διαταραγμένο) μικροβίωμα, η κατάσταση είναι διαφορετική. Η δυσβιοτική κατάσταση εκφράζεται με έντονη μείωση των ωφέλιμων βακτηρίων, σε βάρος της απότομης αύξησης των επιβλαβών. Δεδομένου ότι ο μεταβολισμός των βακτηρίων είναι κατ’ αρχήν σχεδόν ο ίδιος, τα πρεβιοτικά είναι ένα θρεπτικό μέσο για την ανάπτυξη τόσο ωφέλιμων όσο και παθογόνων βακτηρίων. Και θα αναπτυχθούν και τα δύο. Για να μην αναφέρουμε ότι τα παθογόνα, κατά κανόνα, αναπτύσσονται πιο εντατικά. Και δεδομένου ότι τα παθογόνα είναι αρχικά περισσότερα και αναπτύσσονται πιο εντατικά, η ποσότητα τους θα αυξηθεί σημαντικά πιο γρήγορα. Επομένως, η λήψη πρεβιοτικών στην περίπτωση δυσβίωσης μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη περισσότερες επιπλοκές. Οι προσπάθειες για την εύρεση ενός επιλεκτικού πρεβιοτικού που “τρέφει” μόνο τα ωφέλιμα βακτήρια έχουν αποδειχθεί εξίσου αποτυχημένες όσο και οι προσπάθειες εύρεσης ενός εκλεκτικού αντιβιοτικού που καταστρέφει μόνο τα επιβλαβή βακτήρια. Απλώς αποδείχθηκε ότι τέτοια είτε δεν υπάρχουν είτε δεν μπορούν να βρεθούν.
Συνβιοτικά – Μειονεκτήματα
Ανάλογη είναι και η χρήση συνβιοτικών, που είναι συνδυασμός προβιοτικών και πρεβιοτικών.
Περαιτέρω ανάπτυξη της προβιοτικής ιδέας για θεραπεία με μικροβιοτικά τέθηκε μετά το 2010, με την εμφάνιση των μεταβιοτικών.
Μεταβιοτικά – Πλεονεκτήματα
Με το αδιέξοδο που δημιουργήθηκε έτσι στη χρήση των προ- και των πρεβιοτικών για τη διόρθωση του εντερικού μικροβιώματος και την αναζήτηση λύσης στο πρόβλημα, οι επιστήμονες εξέτασαν την κατάσταση πιο γενικά. Και έθεσαν τη μόνη λογική ερώτηση. Ποιος είναι ο σκοπός της χρήσης των προ- και πρεβιοτικών στη θεραπεία μικροβίων; Και απάντησαν με τον μόνο δυνατό τρόπο. Σκοπός της χρήσης προβιοτικών είναι τα προβιοτικά στελέχη που περιέχονται σε αυτά, κατά την ανάπτυξή τους στην εντερική οδό, να παράγουν μεταβολίτες (ένζυμα, κυτταρικά βιοπροϊόντα και διάφορες βιολογικά δραστικές ουσίες) απαραίτητους για τη διόρθωση του εντερικού μικροβιώματος. Ο σκοπός της χρήσης πρεβιοτικών είναι ο ίδιος – να “θρέψει” τα ίδια τα ευεργετικά βακτήρια, τα οποία, αυξάνοντας τον πληθυσμό τους, παράγουν πρόσθετους μεταβολίτες απαραίτητους για τη διόρθωση του εντερικού μικροβιώματος. Δηλαδή, τα προ- και τα πρεβιοτικά δρουν μόνο έμμεσα, ενώ οι μεταβολίτες που παράγονται από αυτά δρουν άμεσα. Επομένως, δεν είναι τα ίδια τα βακτήρια ή τα συστατικά των τροφίμων που είναι απαραίτητα για τη διόρθωση του εντερικού μικροβιώματος και της ευημερίας του οργανισμού, αλλά οι μεταβολίτες που αυτά παράγουν.
Και προέκυψε η ιδέα να παρέχουμε στο σώμα μεταβολίτες που παράγονται άμεσα από προβιοτικά βακτήρια. Μόνο που να παράγονται έξω από το σώμα, σε ιδανικές εργαστηριακές συνθήκες, σε βέλτιστα διατροφικά περιβάλλοντα και χωρίς να καταπολεμούν κανένα ανοσοποιητικό σύστημα και διάφορα άλλα βακτήρια. Έτσι προέκυψαν τα μεταβιοτικά.
“Φυσικά” και “συνθετικά” μεταβιοτικά
Τα “πραγματικά μεταβιοτικά “ πρέπει να περιέχουν μόνο φυσικούς μεταβολίτες, ακαθάριστους, αφιλτράριστους, αλλά παραγόμενους φυσικά από μικροοργανισμούς. Επομένως, μπορούμε συμβατικά να τα αποκαλούμε “φυσικά μεταβιοτικά”. Ωστόσο, ορισμένοι παρασκευαστές κάνουν κατάχρηση και αποκαλούν μεταβιοτικά προϊόντα που περιέχουν συνθετικά ανάλογα των φυσικών μεταβολιτών. Κατά κανόνα, αυτά δεν πρέπει να ονομάζονται μεταβιοτικά, αλλά επειδή εξακολουθούν να υπάρχουν στην αγορά, μπορούν να ονομαστούν υπό όρους “συνθετικά μεταβιοτικά”. Δεδομένου ότι τα συνθετικά μεταβιοτικά περιέχουν ανάλογα μόνο ενός πολύ μικρού μέρους των φυσικά παραγόμενων μεταβολιτών, η χρήση τους είναι περιορισμένη. Φυσικά, προτιμότερα είναι τα φυσικά μεταβιοτικά.
Εκτός από τους μεταβολίτες των μικροοργανισμών που λαμβάνονται κατά τη διαδικασία της καλλιέργειάς τους, το “φυσικό μεταβιοτικό” πρέπει να περιέχει και προϊόντα λύσης τους (τα αδρανοποιημένα, νεκρά ολόκληρα κύτταρα) και δομικά στοιχεία (σωματίδια κυττάρων και κυτταρικά βιοπροϊόντα).
Ή εν συντομία: Το μεταβιοτικό περιέχει όλες τις βιοδραστικές ουσίες που θα έπρεπε να παράγουν τα προβιοτικά στον εντερικό σωλήνα εάν υπήρχαν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξή τους.
Το μεταβιοτικό δεν περιέχει ζωντανούς μικροοργανισμούς και δεν χρειάζεται βιοσυμβατότητα με το ανοσοποιητικό σύστημα. Προωθεί την ανάπτυξη ωφέλιμων και καταστέλλει την ανάπτυξη επιβλαβών μικροοργανισμών, καθώς επίσης αποτελεί πηγή θρεπτικών ουσιών και πολλών άλλων πολύτιμων ουσιών για τον εντερικό βλεννογόνο και το επιθήλιο και τον οργανισμό στο σύνολό του.
Μεταβιοτικά προϊόντα διατροφής
Στην πραγματικότητα, επιστημονικά μιλώντας, τα μεταβιοτικά προϊόντα δεν είναι νέα, υπάρχουν εδώ και αιώνες. Όλα τα τρόφιμα και ποτά που έχουν υποστεί ζύμωση είναι ένα είδος μεταβιοτικών. Για παράδειγμα, το γιαούρτι. Εκτός από τα δύο ευεργετικά βακτήρια γαλακτικού οξέος, περιέχει και τους μεταβολίτες τους, που παράγονται από αυτά κατά τη ζύμωση του γάλακτος. Και έχοντας κατά νου ότι τα βακτήριά του καταστρέφονται ήδη στο στομάχι από το υδροχλωρικό οξύ, μόνο οι μεταβολίτες και τα αδρανοποιημένα βακτήρια γαλακτικού οξέος φτάνουν στον εντερικό σωλήνα. Και όλα τα θαυματουργά οφέλη του γιαουρτιού είναι αποτέλεσμα της κατανάλωσης των μεταβολιτών και των προϊόντων λύσης τους και όχι των ίδιων των βακτηρίων.
Το ίδιο ισχύει και για το ξινό λάχανο, τα τουρσιά και άλλα προϊόντα ζύμωσης. Το κασέρι και το τυρί περιέχουν επίσης μεταβολίτες και προϊόντα λύσης γαλακτικού οξέος. Το ψωμί είναι επίσης ένα είδος μεταβιοτικού προϊόντος, επειδή περιέχει τους μεταβολίτες και προϊόντα λύσης ζυμομυκήτων και βακτηρίων της μαγιάς ή του προζυμιού από τα οποία προέρχεται η ζύμωση. Τόσο η μπύρα όσο και το κρασί μπορούμε να πούμε ότι είναι μεταβιοτικά ποτά επειδή περιέχουν τους μεταβολίτες και τα προϊόντα λύσης των ζυμών που τα ζυμώνουν.
Επιπλέον, από μια σύγχρονη σκοπιά, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι και υσικά αντιβιοτικά αποτελούν επίσης ένα είδος μεταβιοτικών σκευασμάτων, επειδή είναι μεταβολίτες των μυκήτων ή των βακτηρίων που τα παρήγαγαν. Για παράδειγμα, η πενικιλίνη είναι ένας μεταβολίτης του μύκητα Penicillium chrysogenum, η γενταμυκίνη είναι μεταβολίτης του βακτηρίου Micromonospora purpurea, η στρεπτομυκίνη είναι μεταβολίτης του βακτηρίου Streptomyces griseus κ.λπ.
Δηλαδή, τα μεταβιοτικά προϊόντα είναι γνωστά από την αρχαιότητα. Και πολλές γενιές έχουν πειστεί για τα οφέλη τους. Και ακριβώς για αυτόν τον λόγο, επιστήμονες και γιατροί υποδεικνύουν ευθέως τα μεταβιοτικά ως ασφαλές και αποτελεσματικό μέσο διόρθωσης του εντερικού μικροβιώματος.
Φυσικά, τα σύγχρονα “φυσικά” μεταβιοτικά είναι πολύ πιο αποτελεσματικά από τα παραγόμενα μεταβιοτικά τρόφιμα και ποτά. Πρώτον, διότι επιλέγονται για την παραγωγή τους τα πιο σημαντικά ωφέλιμα βακτήρια για τον εντερικό σωλήνα. Δεύτερον, παράγονται σε ιδανικές εργαστηριακές και παραγωγικές συνθήκες και σε θρεπτικά περιβάλλοντα βέλτιστα για τα εν λόγω βακτήρια. Και τρίτον, οι σύγχρονες τεχνολογίες επιτρέπουν την παραγωγή μεταβολιτών σε σημαντικά μεγαλύτερες συγκεντρώσεις.
Μεταβιοτική επανάσταση
Και εν κατακλείδι, γινόμαστε μάρτυρες μιας “μεταβιοτικής επανάστασης” στη θεραπεία μικροβίων. Τα μεταβιοτικά παίρνουν αργά αλλά επάξια τη θέση τους στη μάχη κατά της δυσβίωσης του εντέρου. Διαθέτουν όλα τα πλεονεκτήματα των προ- και πρεβιοτικών, αλλά κανένα από τα μειονεκτήματά τους. Τα μεταβιοτικά διεγείρουν την ανάπτυξη των δικών μας ευεργετικών βακτηρίων και ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Προμηθεύουν το σώμα μας με τους ζωτικούς μεταβολίτες που του λείπουν, καταστέλλουν την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών, διατηρούν την ισορροπία στο εντερικό μικροβίωμα, ενισχύουν τον εντερικό βλεννογόνο και το επιθήλιο, αποτρέπουν τη φλεγμονή των εντέρων, αποτοξινώνουν τον οργανισμό, μειώνουν την τροφική δυσανεξία και τις αλλεργικές εκδηλώσεις, παρέχουν ένζυμα απαραίτητα για την πέψη και ρυθμίζουν την έμφυτη και προσαρμοστική ανοσία.
Το μεταβιοτικό είναι εξαιρετικός ανοσοτροποποιητικός παράγοντας και απαραίτητος αρωγός στην καταπολέμηση ιογενών λοιμώξεων. Αναμφισβήτητη είναι η αποτελεσματικότητά κατά τη χρήση του την περίοδο της αντιβιοτικής θεραπείας. Δείχνει καλά αποτελέσματα κατά τις αλλεργικές και δερματολογικές εκδηλώσεις. Επιλύει πολλά διαφορετικά γαστρεντερολογικά και ανοσολογικά προβλήματα.
Γενικά, η προληπτική λήψη του “φυσικού” μεταβιοτικού θα αποτρέψει πολλά ανεπιθύμητα προβλήματα υγείας. Για παράδειγμα, στα μωρά, ειδικά σε αυτά που γεννιούνται με καισαρική τομή και σε αυτά που βρίσκονται σε τεχνητή σίτιση, θα συμβάλει στη σωστή διαμόρφωση του εντερικού μικροβιώματος και της ανοσίας τους. Στα παιδιά, θα συμβάλει στη διατήρηση του ανοσοποιητικού τους συστήματος και στη σωστή τους ανάπτυξη. Στους εφήβους, θα βοηθήσει στην ενίσχυση του οργανισμού τους και στην τόνωση των ανοσοτροποποιητικών λειτουργιών. Στους ενήλικες, θα διατηρεί όλες τις λειτουργίες του σώματος στο σωστό επίπεδο. Για τους αθλητές, θα ευνοήσει τον σωστό μεταβολισμό και την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.
Η υγεία είναι το πολυτιμότερο αγαθό και η φροντίδα της είναι υψίστης σημασίας. Τα μεταβιοτικά έρχονται για να μας βοηθήσουν στην εκπλήρωση αυτής της αποστολής.